Marian Zyndram-Kościałkowski

  Marian Zyndram-Kościałkowski – polski polityk okresu międzywojennego, związany z obozem piłsudczykowskim, uczestnik reprezentacyjnych polowań w Puszczy Białowieskiej, honorowy obywatel Białowieży.

   Urodził się 16 marca 1892 roku w majątku Ponedel k. Kowna, w rodzinie szlacheckiej. Szkołę średnią ukończył w Sankt-Petersburgu (1910), tutaj także rozpoczął studia w Instytucie Psycho-Neurologicznym. Później przeniósł się na Wydział Rolnictwa Politechniki w Rydze. Studia rolnicze ukończył w 1921 roku w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.

  Działalność niepodległościową rozpoczął już w Sankt-Petersburgu. Od 1915 roku działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. W latach 1918-1922 pełnił służbę w Wojsku Polskim, które opuścił w stopniu podpułkownika piechoty. W 1922 roku wstąpił do PSL „Wyzwolenie”, w którym do 1925 roku pełnił funkcję wiceprezesa. W tym czasie został posłem na Sejm z Ziemi Wileńskiej. W kwietniu 1925 roku był współzałożycielem Klubu Pracy (późniejszej Partii Pracy). W 1927 roku został członkiem stołecznej Rady Miejskiej, był też wiceprezesem Związku Rezerwistów i członkiem zarządu Związku Miast Polskich. W 1928 roku ponownie wybrano go do Sejmu. W tym samym roku został na krótko wiceprezesem nowo utworzonego Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, później, także krótko, prezesem Zjednoczenia Pracy Wsi i Miast.

   W okresie od lipca 1930 roku do marca 1934 roku pełnił funkcję wojewody białostockiego. W listopadzie 1930 roku ponownie wszedł w skład Sejmu. Po rozwiązaniu Rady i Zarządu Miejskiego Warszawy, był od marca do początku lipca 1934 roku komisarycznym prezydentem Warszawy.

W dniu 28 czerwca 1934 roku powierzono mu tekę ministra spraw wewnętrznych, którym pozostawał do 12 października 1935 roku. W okresie od 13 października 1935 do 15 maja 1936 roku był premierem rządu RP, a od 16 maja 1936 do 30 września 1939 ministrem pracy i opieki społecznej.

   Marian Zyndram-Kościałkowski bywał częstym gościem w Białowieży. Po raz pierwszy zawitał do niej wkrótce po objęciu stanowiska wojewody białostockiego. Zaproszono go na poświęcenie sztandaru „Braci Puszczańskiej” – stowarzyszenia uczniów miejscowej Państwowej Szkoły dla Leśniczych. Uroczystość odbyła się 31 lipca 1930 roku. Wojewoda wraz z małżonką i wicewojewodą Czesławem Zawistowskim uczestniczył w nabożeństwie, odprawionym w kaplicy pałacowej. Jako pierwszy z gości wbił gwóźdź w drzewce sztandaru. Po uroczystym obiedzie nowy włodarz województwa zwiedził założony w 1929 roku rezerwat żubrów, puszczę, muzeum i pałac. Pierwszy pobyt wojewody w Białowieży był też doskonałą okazją do zapoznania się z przedstawicielami miejscowych władz.

  Marian Zyndram-Kościałkowski gościł wielokrotnie na polowaniach reprezentacyjnych w Puszczy Białowieskiej, organizowanych przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Po raz pierwszy został zaproszony na nie – jako gospodarz województwa białostockiego – w 1931 roku. Polowanie trwało od 11 do 14 stycznia. Wojewoda ustrzelił wówczas swoje dwa pierwsze białowieskie dziki.

W 1932 roku polowanie urządzono w dniach 14 i 15 marca. Nie było ono zbyt okazałe. M. Zyndram-Kościałkowski polował w towarzystwie prezydenta RP i ministra sprawiedliwości Czesława Michałowskiego.

   Następne polowanie reprezentacyjne zostało zorganizowane 3 i 4 stycznia 1933 roku, dla przedstawicieli rządu i parlamentu łotewskiego. Wojewoda białostocki osobiście witał w Białowieży przybyłych gości.

  Po raz ostatni honory gospodarza województwa białostockiego pełnił Kościałkowski podczas polowania 11 i 12 stycznia 1934 roku. W tym samym roku przyjechał do Białowieży jeszcze raz, na polowanie prywatne. 2 lutego ustrzelił piękny okaz rysia, którego trofeum wystawił na III Pokazie Trofeów Łowieckich w Warszawie (wiosna 1934 roku), zdobywając srebrny medal.

  W 1935 roku polowanie reprezentacyjne odbyło się w dwóch turnusach: 25 i 26 stycznia oraz 28 i 29 stycznia. M. Zyndram-Kościałkowski wystąpił na nim już jako minister spraw wewnętrznych, biorąc udział w drugim turnusie. Warto tutaj dodać, że w polowaniu tym wziął udział również premier Prus Hermann Göring, goszczący w Białowieży po raz pierwszy.

  Polowanie w 1936 roku miało trzy turnusy (14-15, 17-18 i 20-22 lutego). M. Zyndram-Kościałkowski wystąpił na nim jako premier RP. Brał udział we wszystkich turnusach. Osiągnął znaczący sukces łowiecki – położył aż 8 dzików, przy czym 5 z nich na jednym stanowisku. Upolowane sztuki przekazał na rzecz kuchni dla bezrobotnych Hajnówki i Białowieży. Jak odnotowała prasa, premier spotkał się w tym czasie z H. Göringiem.

  W 1936 roku M. Zyndram-Kościałkowski odwiedził Białowieżę ponownie w drugiej połowie września, ale już jako minister pracy i opieki społecznej. Towarzyszył prezydentowi Mościckiemu w polowaniu na jelenie.

  W 1937 roku również polowano w trzech turnusach (17-20 i 26-27 lutego oraz 1-2 marca). M. Zyndram-Kościałkowski wziął udział w trzecim turnusie. Na rozkładzie miał dwa dziki.

Po raz ostatni Kościałkowski przyjechał do Białowieży w początku 1939 roku. Prezydent RP urządził wówczas (14-16 stycznia) polowanie prywatne. Wzięły w nim udział osoby z najbliższego otoczenia głowy państwa.

  M. Zyndram-Kościałkowski interesował się nie tylko łowami, ale także problemami zwykłych mieszkańców Białowieży i okolicznych miejscowości. Poświęcał dużo uwagi sprawom gospodarczym, samorządowym i bezpieczeństwa publicznego, szczególnie wówczas, gdy pełnił funkcję wojewody białostockiego. Na bieżąco śledził działalność licznych miejscowych organizacji społecznych. Odnosił się ze zrozumieniem dla potrzeb najbiedniejszych warstw społecznych – robotników i chłopów. W początku 1931 roku wyasygnował 350 złotych na tanią kuchnię letnią dla bezrobotnych w Hajnówce.

  Pomagał robotnikom rozwiązywać pojawiające się konflikty z pracodawcami. W grudniu 1932 roku osobiście negocjował w konflikcie pomiędzy robotnikami drzewnymi a Dyrekcją Lasów Państwowych w Białowieży, doprowadzając do wygaśnięcia ogłoszonego strajku. Wcześniej pertraktował z Dyrekcją w sprawie nie sprowadzania przez nią do Białowieży robotników spoza terenu Puszczy Białowieskiej.

  W maju 1939 roku, jako minister pracy i opieki społecznej, odbył konferencję w Hajnówce, na której omawiano warunki pracy i ogólną sytuację robotników tartacznych oraz sprawę pomocy dla rodzin rezerwistów z tamtejszego terenu. W tym czasie odwiedził również tartaki w Hajnówce i Białowieży.

   W 1933 roku zapoczątkowana została realizacja planu M. Zyndrama-Kościałkowskiego uspławnienia rzeki Narwi i melioracji położonych w jej dorzeczu olbrzymich, zabagnionych terenów. Umożliwiło to rzeczny transport drewna z puszcz: Białowieskiej, Świsłockiej i Lackiej.

  M. Zyndram-Kościałkowski śledził i wspierał różne białowieskie przedsięwzięcia. Wspólnie z prezydentem RP wspomógł budowę kościoła rzymskokatolickiego w Białowieży. Interesował się też budową pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego. Jako prezes Związku Propagandy Turystycznej m. st. Warszawy, wspierał rozwój turystyki białowieskiej.

  W marcu 1934 roku wojewoda poparł prośbę starosty bielsko-podlaskiego o przyznanie z Funduszu Pracy 50 tys. złotych na budowę domków robotniczych w ramach prowadzonej akcji rozbudowy Hajnówki. Ten gest spotkał się z dużym zadowoleniem miejscowych sfer robotniczych.

  Białowieskie społeczeństwo pozytywnie oceniało działania M. Zyndram-Kościałkowskiegi na rzecz gminy białowieskiej. W dowód tego miejscowa Rada Gminna nadała mu tytuł Honorowego Obywatela Białowieży. Dyplom został wręczony premierowi przez delegację Rady, z wójtem B. Wańkowiczem na czele, w dniu 15 lutego 1936 roku, w białowieskim pałacu, w którym premier zatrzymał się na czas polowania reprezentacyjnego. Warto wspomnieć, że M. Zyndram-Kościałkowski posiadał już honorowe obywatelstwo miasta Białegostoku, które nadano mu w 1934 roku.

  Po kampanii wrześniowej M. Zyndram-Kościałkowski znalazł się w Rumunii, później przebywał na emigracji we Francji i Wielkiej Brytanii. Zmarł 12 kwietnia 1946 roku w Brookwood (obecnie Woking). (Oprac. Piotr Bajko)

Galeria