Dom Marszałkowski - obecna siedziba biblioteki (2010r.)

Biblioteka naukowa Białowieskiego Parku Narodowego mieści się w Domu Marszałkowskim na terenie Parku Pałacowego, zajmując kilka pokoi na piętrze. Tel. 85 681 23 48 w. 12. Posiada najbogatszy w regionie zbiór publikacji dotyczących Puszczy Białowieskiej i Białowieży.

   Początki biblioteki sięgają 1924 roku i wiążą się z osobą prof. Józefa Paczoskiego, nadleśniczego Nadleśnictwa Rezerwat (od 1932 roku oficjalnie – Parku Narodowego), które zostało utworzone w kwietniu 1924 roku. Prof. J. Paczoski pracował w Białowieży od listopada 1923 roku, kierując nowo utworzonymi rezerwatami puszczańskimi. Już na początku gromadzenia zbiorów bibliotecznych, ukierunkował ich zakres tematyczny. Z czasem wyodrębnił się specjalny dział wydawnictw dotyczących Puszczy Białowieskiej. Bibliotekę umieścił w jednym z pokojów dawnego pałacu carskiego, po sąsiedzku ze zbiorami muzealnymi. Biblioteka stanowiła wówczas integralną część muzeum przyrodniczego.

  Na koniec 1926 roku biblioteka liczyła 612 pozycji. W trzy lata później zbiory powiększyły się do około 1 tys. pozycji. W 1939 roku biblioteka miała na stanie 1350 pozycji, w tym 100 w dziale czasopism. Ze zbiorów biblioteki korzystali w pierwszym rzędzie studenci, leśnicy, przyrodnicy i naukowcy. W sali bibliotecznej był przechowywany także zielnik roślin puszczańskich, który udostępniano tylko w celach naukowych.

  Od stycznia 1929 roku opiekę nad biblioteką przejął następca J. Paczoskiego na stanowisku nadleśniczego Nadleśnictwa Rezerwat, Jan Jerzy Karpiński. Bibliotekę miał pod swoją pieczą do końca 1951 roku, z przerwą w okresie II wojny światowej.

  Pierwsi opiekunowie biblioteki troszczyli się o systematyczne powiększanie zbiorów. Sporo pozycji zostało ofiarowanych bibliotece przez odwiedzających Białowieżę gości krajowych i zagranicznych, szczególnie przez przedstawicieli świata nauki.

  W styczniu 1937 roku biblioteka zmieniła dotychczasowe lokum. Wraz z muzeum przyrodniczym została przeniesiona z pałacu do osobnego budynku na terenie Parku Pałacowego, mieściła się w nim na piętrze, razem z pracownią naukową.

  W czasie okupacji radzieckiej biblioteka została włączona, jako osobny dział, do utworzonej na wiosnę 1940 roku w Białowieży Przyrodniczo-Historycznej Stacji Naukowo-Doświadczalnej przy Białoruskim Państwowym Rezerwacie „Puszcza Białowieska”. Zbiory w tym czasie powiększyły się nieznacznie.

  Następni okupanci w Białowieży, Niemcy, obeszli się ze zbiorami parkowej biblioteki dość łaskawie (spalili natomiast prawie w całości zbiory biblioteki „Rodziny Leśnika”). Niewielkie ubytki w księgozbiorze powstały w okresie wyzwalania Białowieży spod okupacji, w drodze szabrownictwa dokonywanego przez okolicznych mieszkańców. Prof. J.J. Karpiński informował w dniu 26 października 1946 roku, na XX Zjeździe Państwowego Komitetu Ochrony Przyrody w Krakowie, że wojna nie przyniosła strat w zbiorach. Biblioteka w tym czasie liczyła 1103 tytuły (w 1313 tomach) oraz 100 roczników czasopism (2017 numerów).

  Po utworzeniu w marcu 1945 roku Filii Instytutu Badawczego Leśnictwa w Białowieży, biblioteka Parku Narodowego weszła w jej skład i pozostawała do początku lipca 1950 roku, tj. do czasu, kiedy Filia IBL oddzieliła się od Białowieskiego Parku Narodowego. Zbiory biblioteczne przeszły wówczas w całości do utworzonego Zakładu Badania Lasów Pierwotnych IBL. Park rozpoczął gromadzenie zbiorów bibliotecznych od podstaw. Pierwsze pozycje wpłynęły do obecnej biblioteki BPN w styczniu 1955 roku. W 1960 roku księgozbiór biblioteki BPN liczył 633 egzemplarzy. Przy organizacji biblioteki parkowej duże zasługi położył adiunkt BPN Stanisław Schabiński. Funkcję bibliotekarza pełnili kolejno: Ksenia Omieliańczyk i Edmund Wagner.

  W 1960 roku opiekunem biblioteki został Czesław Okołów – najpierw preparator, później kustosz muzeum, kierownik pracowni naukowej, zastępca dyrektora i dyrektor Białowieskiego Parku Narodowego. Już na początku ukierunkował on zbiory pod kątem tematycznym. Biblioteka zaczęła gromadzić w pierwszym rzędzie wszystkie publikacje dotyczące Puszczy Białowieskiej (w szczególności przedstawiające wyniki prac naukowych, przeprowadzanych na tym terenie), następnie ważniejsze pozycje z zakresu ochrony przyrody oraz różnych działów nauk przyrodniczych i leśnych. C. Okołów pilnie uzupełniał istniejące braki w tym zakresie poprzez stałe śledzenie rynku antykwarskiego i zakup pojawiających się na nim odpowiednich pozycji. Czuwał też nad regularnym przekazywaniem do biblioteki odbitek opublikowanych prac naukowych. Powiększał zbiory również o dawne widokówki i ryciny o tematyce białowieskiej. Dzięki jego staraniom do biblioteki trafiło bardzo dużo „białych kruków”. Zadbał też, by te pozycje, których zakup przerastał możliwości finansowe Parku, zagościły w zbiorach w postaci fotokopii czy też kserokopii.

  W styczniu 1969 roku w bibliotece parkowej został wyodrębniony dział czasopism.

  Na przełomie lat 1971/1972 zbiory biblioteki BPN zostały przeniesione do podziemi nowo zbudowanego Muzeum Przyrodniczo-Leśnego BPN i pozostawały w nich do 1983 roku. Poza nieodpowiednim lokum, najbardziej dokuczał w tym okresie brak czytelni. W 1976 roku biblioteka liczyła 2,5 tys. książek i 623 komplety czasopism.

  W 1983 roku zbiory, liczące już 4,1 tysięcy pozycji w dziale wydawnictw zwartych i 1,1 tysięcy w dziale czasopism, zostały przeniesione do bramy pałacowej, zwolnionej przez dotychczasowego jej użytkownika – Biuro Turystyki WPT. Ponieważ i to pomieszczenie nie nadawało się na bibliotekę, zbiory w 1991 roku trafiły do Domu Marszałkowskiego na terenie Parku Pałacowego. Wygospodarowano tutaj także pomieszczenie na czytelnię i gabinet opiekuna zbiorów bibliotecznych.

  Zbiory biblioteki Parku są stale powiększane. Bardzo skromny budżet biblioteki nie pozwala jednakże na zakup wszystkich istotnych pozycji pojawiających się na rynku księgarskim. Część książek i czasopism biblioteka otrzymuje w drodze wymiany. Sporo też pozycji trafia do niej w postaci darów od osób prywatnych. Czasami są to dary bardzo cenne.

Biblioteka BPN posiada również bogaty zbiór ikonograficzny (widokówki, zdjęcia, ryciny), także zbiór map, plakatów, odznak i plakietek turystycznych, kaset video, płyt CD i DVD. Gromadzony jest także zbiór wycinków prasowych, zarówno bieżących, jak i archiwalnych. W zbiorach specjalnych biblioteki znajduje się m.in. przedwojenna księga pamiątkowa z wpisami różnych osobistości odwiedzających Białowieżę oraz kilka albumów z dawnymi fotografiami.

  W 2003 roku opiekę nad zbiorami biblioteki BPN przejęła mgr Ewa Moroz-Keczyńska. W 2007 roku zastąpiły ją w tej roli, na krótko, mgr Gracja Wojciuk, następnie Ludmiła Osakowicz. Od 1 listopada 2007 roku opiekunem zbiorów biblioteki jest mgr Agnieszka Stankiewicz. Bezpośredni nadzór merytoryczny nad biblioteką sprawuje kierownik Pracowni Naukowej BPN, dr Renata Krzyściak-Kosińska.

  Biblioteka na koniec 2010 roku posiadała około 11,7 tys. pozycji w dziale wydawnictw zwartych i około 4 tys. pozycji w dziale czasopism. (Oprac. Piotr Bajko)

Galeria