Jan Piotr Kloska (1886-1945) |
Wybitny inżynier leśnik, wykładowca akademicki, urzędnik ministerialny, organizator gimnazjów leśnych, publicysta i popularyzator wiedzy leśnej. Autor popularnego przewodnika po Puszczy Białowieskiej pt. „Białowieża”.
Urodził się 27 kwietnia 1886 roku w Warszawie. Tu ukończył IV Filologiczne Gimnazjum, następnie rozpoczął studia na Wydziale Fizyko-Matematycznym Uniwersytetu Warszawskiego, ale wkrótce przeniósł się na Wydział Przyrodniczy Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Po dwóch latach studiów na kierunku filozoficznym, opuścił Kraków i wyjechał do Eisenach w Niemczech, gdzie ukończył Akademię Leśną. Już w czasie studiów pociągała go i żywo interesowała problematyka ustroju szkolnictwa leśnego na wszystkich poziomach nauczania, tj. od studiów akademickich poprzez szkoły średnie i niższe, a skończywszy na różnych formach kursowego dokształcania zawodowego.
Początek I wojny światowej i okupacji niemieckiej J. Kloska przetrwał na skromnym stanowisku w Dobrach Opinogórskich. Pracował też w Biurze Leśnym Techniczno-Przemysłowym A. Ziatkowskiego w Warszawie. Zdobyta za granicą wiedza, praktyczne zetknięcie się z dydaktyką szkolnictwa leśnego, studia nad psychologią człowieka, a w szczególności zainteresowanie problematyką cech charakteru pozwoliły mu objąć w 1914 roku funkcję dyrektora Średniej Szkoły Leśnej przy Centralnym Towarzystwie Rolniczym w Warszawie. W 1916 roku współuczestniczył w założeniu pierwszej w Polsce wyższej uczelni leśnej pod nazwą Wyższych Kursów Leśnych w Warszawie. Został też członkiem Rady Naukowej tej uczelni i wykładowcą (wykładał hodowlę lasu). Z chwilą powstania w 1919 roku Wydziału Leśnego na SGGW w Warszawie przeszedł do tej uczelni na stanowisko profesora i wykładowcy najpierw ochrony lasu, później – od 1922 roku – wstępu do nauk leśnych, encyklopedii leśnictwa, geografii leśnictwa oraz administracji i rachunkowości leśnej. Pracował równocześnie jako radca ministerialny i kierownik referatu spraw szkolnych w Departamencie Leśnictwa ówczesnego Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych. W tym czasie główną jego troską była rozbudowa niższego szkolnictwa leśnego. Po likwidacji Departamentu Leśnictwa był zatrudniony do 1939 roku w Wydziale Leśnictwa Ministerstwa Rolnictwa, gdzie powierzono mu opiekę nad lasami nie stanowiącymi własności Państwa.
W latach 1922-1924 był redaktorem „Lasu Polskiego”. W 1924 roku przyczynił się do założenia czasopisma „Echa Leśne” i został jego pierwszym redaktorem. Zainicjował też wydawanie „Niwy Leśnej|, która również redagował. Dużo pisał do różnych czasopism, w tym także zagranicznych. Spod jego pióra wychodziły również książki i podręczniki, m.in. „O zalesianiu nieużytków” (kilka wydań), „Botanika leśna” (we współautorstwie z Józefem Rosińskim), „W państwie Sylwana”, „Las a powodzie”. Pisał także skrypty akademickie. Dziełem jego życia miała być „Historia leśnictwa polskiego”, lecz manuskrypt ten spłonął w czasie oblężenia Warszawy wraz z pracą pt. „Bibliografia Sylwana Warszawskiego”. Dużo serca i pracy włożył również w przygotowanie dzieła Jana Miklaszewskiego pt. „Lasy i leśnictwo w Polsce”. W latach 1929-1936 redagował kolejne tomy „Przewodnika dla leśniczych” oraz szereg innych wydawnictw popularnonaukowych i propagandowych. Znając kilka języków obcych, dokonywał licznych przekładów z literatury zagranicznej. Często występował z odczytami na antenie Polskiego Radia, prowadził z powodzeniem cykl pn. „Nowiny leśne”.
Brał udział w międzynarodowych zjazdach i kongresach leśnych, a także pokazach i wystawach. Miał wielu przyjaciół wśród wybitnych leśników w kilku krajach europejskich. Był jednym z trzech wiceprezesów Rady Naczelnej Polskiego Towarzystwa Leśnego, członkiem Rady Oddziału Warszawskiego PTL oraz stałym współpracownikiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody.
Puszczę Białowieską J. Kloska odwiedził po raz pierwszy w kwietniu 1919 roku, czyli w parę miesięcy po wyjściu z niej okupantów. Wchodził wówczas w skład pierwszej komisji rządowej (obok profesorów Eugeniusza Kiernika i Władysława Szafera), wysłanej do Puszczy przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w celu zorientowania się, jaka jest aktualna sytuacja żubra. Przebywał w niej także jesienią 1922 roku. Opisał wtedy nowe stanowisko jodły w Puszczy Białowieskiej w uroczysku Hubar (zob. „Las Polski” Nr 10/1922). W „Lesie Polskim” z 1922 roku zamieścił też dwa inne artykuły: „O walce z kornikami świerkowymi w Puszczy Białowieskiej w 1921 r.” (Nr 1) i „Z Puszczy Białowieskiej. Obecny stan przemysłu drzewnego w Puszczy” (Nr 2).
Jako radca Ministerstwa Rolnictwa, J. Kloska przyjeżdżał czasem do Białowieży razem z gośćmi zagranicznymi. Między innymi w dniach 4-5 października 1926 roku towarzyszył prof. dr. Aimo Kaarlo Cajanderowi, dyrektorowi generalnemu lasów i byłemu premierowi Finlandii. Gościa oprowadzał po Puszczy wraz z prof. Józefem Paczoskim. Z kolei w dniach 26-28 maja 1931 roku przebywał w Białowieży z wycieczką leśników jugosłowiańskich, złożoną z 15 studentów oraz 3 profesorów wydziału rolniczo-leśnego Uniwersytetu w Belgradzie.
Jako wizytator, Jan Kloska uczestniczył też (wraz z naczelnikiem wydziału w Ministerstwie Rolnictwa, Wacławem Stankiewiczem) w uroczystości otwarcia 28 września 1929 roku Państwowej Szkoły dla Leśniczych w Białowieży.
29 stycznia 1933 roku Jan Kloska wygłosił, w ramach obchodów „Dnia Ochrony Przyrody”, referat pt. „Park Narodowy w Białowieży”. Miało to miejsce w Warszawie, podczas dorocznego Zjazdu Państwowej Rady Ochrony Przyrody.
W ostatnich latach przed wybuchem wojny J. Kloska powrócił do idei przeszkalania leśników z terenu w ramach Kursów im. Staszica, organizował też kursy korespondencyjne dla gajowych.
J. Kloska był zapalonym bibliofilem. W antykwariatach w kraju i za granicą wyławiał prawdziwe „białe kruki” z dziedziny leśnictwa. Zgromadził pokaźny zbiór, który chętnie i bezinteresownie udostępniał wszystkim zainteresowanym.
Działał energicznie na polu krajoznawstwa. Był współpracownikiem wybitnych krajoznawców polskich. Na terenie warszawskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego wygłaszał odczyty, prowadził wycieczki, współpracował z miesięcznikiem „Ziemia”. W 1933 roku wydał nakładem warszawskiego oddziału PTK, w serii „Biblioteczka Wycieczkowa”, krótki przewodnik pt. „Białowieża”
Za swoją wielokierunkową działalność w okresie międzywojennym został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. Natomiast za wybitną działalność zawodową Rada Wydziału Leśnego SGGW nadała mu w 1938 roku tytuł inżyniera leśnika.
W czasie okupacji pracował jako leśniczy (lata 1940-1942) w lasach prywatnych na terenie późniejszego Nadleśnictwa Państwowego Huta Garwolińska. Po wyzwoleniu, na wiosnę 1945 roku powołany został na naczelnika Wydziału Oświaty Zawodowej w Ministerstwie Leśnictwa. Organizował gimnazja leśne w Brynku, Limanowej, Margoninie i Zwierzyńcu n. Wieprzem. Prowadził jednocześnie wykłady na SGGW ze wstępu do nauki leśnictwa, administracji i rachunkowości leśnej. Był też wykładowcą dydaktyki przedmiotów leśnych na Studium Pedagogicznym, utworzonym przy SGGW. W tym czasie był również naczelnikiem Wydziału Oświaty Zawodowej w Ministerstwie Leśnictwa
Prof. J. Kloska nie założył rodziny. Mieszkał w Warszawie, przy ul. Korytnickiej 48 m. 3. Zmarł 28 listopada 1945 roku w Łodzi, w wieku 59 lat, w pełni sił twórczych. Pochowany został 1 grudnia 1945 roku na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 31-1-9/10, wejście od drugiej bramy, koło kościoła). 3 listopada 1968 roku odsłonięto tutaj jego tablicę pamiątkową.
29 października 1967 roku, staraniem Komisji Historii Leśnictwa Polskiego Towarzystwa Leśnego, na terenie Nadleśnictwa Huta Garwolińska (OZLP Siedlce) odsłonięto pamiątkowy kamień ku czci prof. Jana Kloski. Natomiast 28 września 1968 roku, z inicjatywy Zarządu Głównego PTL, nadano jego imię Technikum Leśnemu w Goraju. (oprac. Piotr Bajko)