Dr Jan Żabiński osobiście przyczynił się do przywrócenia Puszczy jej zwierzęcego króla - żubra

Jan Żabiński - wybitny zoolog, fizjolog, popularyzator wiedzy przyrodniczej, organizator i dyrektor Ogrodu Zoologicznego w Warszawie.

  Urodził się 8 kwietnia 1897 roku w Warszawie. Stopień inżyniera agronomii uzyskał w 1925 roku w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, a rok wcześniej stopień doktora filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. W 1946 roku habilitował się z zoologii w Uniwersytecie Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie.

   Pracował początkowo jako asystent, następnie – adiunkt w Katedrze Zoologii Ogólnej i Fizjologii Zwierząt SGGW. Był organizatorem Ogrodu Zoologicznego w Warszawie. W 1929 roku został powołany na jego pierwszego dyrektora. Pełnił tę funkcję, z przerwą w okresie wojny, do marca 1951 roku. W latach 1952-1954 był wykładowcą w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Warszawie.

   W 1929 roku sprowadził ze Szwecji 3 żubry linii białowieskiej, które następnie przekazano do Puszczy Białowieskiej. Osobiście nadzorował utworzoną tutaj hodowlę rezerwatową tego gatunku. Wraz z Janem Sztolcmanem zapisał się na kartach historii jako czołowa postać wśród osób zajmujących się przywróceniem przyrodzie żubra.

   Miał też swój udział w próbie reintrodukcji niedźwiedzia w Puszczy Białowieskiej. W 1937 roku sprowadził z Rosji do Puszczy trzy niedźwiedzie, które 3 lipca 1938 roku zostały tutaj wypuszczone na wolność. Cały czas interesował się wynikami tej hodowli.

Dr Jan Żabiński w towarzystwie niedźwiedzia "Rudego" (Puszcza Białowieska - 11 IV 1938r.)

   J. Żabiński był też uczestnikiem Zjazdu Ochrony Przyrody, który odbył się w dniach 24-28 września 1938 roku w pałacu carskim w Białowieży.

   W 1934 roku został prezesem Polskiego Oddziału Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra. W 1946 roku na Międzynarodowej Konferencji Dyrektorów Ogrodów Zoologicznych w Rotterdamie powierzono mu redakcję Ksiąg Rodowodowych; funkcję tę pełnił do 1965 roku. Jako doradca Ministra Leśnictwa ds. żubrów był inicjatorem większości istotnych dla ochrony żubrów decyzji hodowlanych, w tym hodowli wolnościowej żubrów w Puszczy Białowieskiej.

   W dniu 29 czerwca 1966 roku, podczas obrad IX ogólnego zgromadzenia Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów, na plenarnym posiedzeniu Komisji ds. Rzadkich Gatunków Zwierząt w Lucernie (Szwajcaria), powołana została w jej ramach grupa ds. żubra. Przewodniczącym grupy wybrano dra Jana Żabińskiego. Pierwsze robocze posiedzenie tej grupy odbyło się w Białowieży w kwietniu 1967 roku.

   Jan Żabiński opracował poza tym scenariusz stoiska żubra w starym muzeum Białowieskiego Parku Narodowego. Był też przewodniczącym komisji, która w Białowieży dokonała 12 sierpnia 1964 roku selekcji koników typu tarpana oraz ustaliła grupę pokazową koników w rezerwacie Nr 3 (pokazowym).

   Po wojnie, Jan Żabiński często gościł w Białowieży. Zwyczajowo, podczas każdego pobytu, składał wizytę w Zwierzyńcu Włodzimierzowi Pirożnikowowi, kierownikowi tutejszego Ośrodka Hodowli Żubrów, z którym był zaprzyjaźniony.

  J. Żabiński prowadził szeroko zakrojoną pracę popularyzatorską. Wygłosił ponad 1500 pogadanek radiowych i telewizyjnych. Wydał ponad 60 książek popularnonaukowych. Najbardziej znane to: „Walka o żubra”, „Porozumienie ze zwierzętami”, „Świat zwierząt”, 6-tomowa seria „Z życia zwierząt”. Napisał szereg artykułów. Miał też liczne odczyty. Popularyzował akcję przywracania żubra przyrodzie.

   Od 1947 roku był członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody.

   Zmarł 26 lipca 1974 roku w Warszawie. (oprac. Piotr Bajko)
 

Galeria