Zawody jeździeckie rozgrywane na terenie Parku Dyrekcyjnego w okresie międzywojennym

Powierzchnia: ok.20ha

Rok założenia: ok.1900

Projektant: Walery Kronenberg

Park Dyrekcyjny położony jest we wschodniej części Polany Białowieskiej. Założony został na przełomie XIX i XX wieku, według projektu znanego polskiego ogrodnika-planisty Walerego Kronenberga. Początkowo park nazywano „pułkowym”. Obecna nazwa powstała w okresie międzywojennym - utworzono ją od znajdującej się na terenie parku siedziby Dyrekcji Lasów Państwowych.

  Park Dyrekcyjny zajmuje powierzchnię około 20 hektarów. Posiada formę zbliżoną do prostokąta. W 1935 roku został nieznacznie powiększony, a w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku przekomponowany.

  Pierwotnie park okolony był żywopłotem świerkowym, rowem i płotem z drutu kolczastego. Mniej więcej w centralnej jego części został wybudowany okazały, piętrowy budynek, z przeznaczeniem na siedzibę Zarządu Apanażowego Puszczy Białowieskiej. Nie zachowały się dane, co do okresu, w którym zakończono budowę tego obiektu. Wprawdzie w jednym z opracowań Lasów Państwowych można znaleźć informację, że nastąpiło to w 1912 roku, istnieją jednakże pewne przesłanki, pozwalające przesunąć ten fakt do przełomu XIX i XX wieku.

  Siedziba Zarządu Apanażowego mieściła się na parterze, natomiast na piętrze mieszkał naczelnik Zarządu. Wraz z budową tego budynku, na terenie parku wzniesiono także 7 drewnianych domów mieszkalnych dla urzędników Zarządu. Przy każdym z nich zbudowano budynki gospodarcze, a w obrębie posesji wygospodarowano miejsca na ogrody przydomowe. W 1913 roku przy siedzibie Zarządu urządzono muzeum przyrodniczo-łowieckie. W sierpniu 1915 roku jego eksponaty wywieziono do Moskwy, skąd już do Białowieży nie powróciły.

Jedna z alejek przecinających Park Dyrekcyjny

  Podczas I wojny światowej w siedzibie Zarządu ulokował się niemiecki szpital polowy. W tym okresie, od północnej strony budynku założono cmentarz wojskowy w kształcie prostokąta. Ogrodzono go murkiem. Na krzyżach wisiały tabliczki z nazwiskami zmarłych, nazwą oddziału i datą zgonu. Pozostałości tego cmentarza przetrwały do lat siedemdziesiątych; ostatnie płyty nagrobne zostały wykorzystane przez jednego z okolicznych mieszkańców do budowy fundamentów domu mieszkalnego. W 2002 roku cmentarz odbudowano w symbolicznej postaci i w nieco innym miejscu.

  Po wyzwoleniu, w grudniu 1920 roku, do siedziby dawnego Zarządu Apanażowego Puszczy Białowieskiej przeniesiono z Brześcia Litewskiego siedzibę Zarządu Okręgowego Lasów Państwowych, która od 1925 roku aż do wybuchu II wojny światowej funkcjonowała jako Dyrekcja Lasów Państwowych w Białowieży. W tym czasie była to największa instytucja w Białowieży. Obejmowała 35 nadleśnictw na terenie województw białostockiego, poleskiego i nowogródzkiego. W siedzibie DLP miały swą przystań również liczne organizacje społeczne.
 
  Na początku lat dwudziestych, na polanie przed siedzibą DLP założono stację meteorologiczną, którą w 1926 roku przeniesiono do Parku Pałacowego. Stacja podlegała Nadleśnictwu Browskiemu, którego kancelaria mieściła się już od 1919 roku w jednym z dawnych mieszkalnych domów urzędniczych, w południowej części parku.

  W 1927 roku przy południowej granicy parku rozpoczęto budowę kościoła rzymskokatolickiego p.w. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Jego konsekracja odbyła się w 1934 roku. Rok wcześniej ukończono budowę plebanii.

 

Budynek dawnej siedziby Zarządu Apanaży Puszczy Bialowieskiej - obecnie IBL

Park Dyrekcyjny podlegał początkowo Nadleśnictwu Rezerwat. W 1930 roku został przekazany Nadleśnictwu Białowieża, w którego gestii pozostaje do dzisiaj.

  W 1935 roku na terenie Parku Dyrekcyjnego przekazano do użytkowania trzy korty tenisowe należące do Przysposobienia Wojskowego Leśników. W latach trzydziestych w Parku urządzano zawody sportowo-wojskowe w jeździectwie konnym i strzelaniu małokalibrowym. Odbywały się tutaj także różne imprezy okolicznościowe i rozrywkowe.

  Od 1935 roku na terenie Parku istniał sklep oraz biblioteka „Rodziny Leśnika”.

  W 1937 roku oddano do użytku budynek bursy szkolnej, który został wybudowany po sąsiedzku z siedzibą DLP (od strony południowej). Bursa obliczona była na 100 dzieci. Prowadził ją miejscowy Oddział „Rodziny Leśnika”. W okresie letnim organizowano tutaj kursy szkoleniowe dla pracowników leśnych. W okresie okupacji radzieckiej w bursie funkcjonowała 10-letnia szkoła radziecka, natomiast za okupacji niemieckiej, ulokowano posterunek żandarmerii oraz oddział policji pomocniczej. Po wojnie w budynku przez kilka lat działał Państwowy Leśny Ośrodek Szkoleniowy, a następnie - w 1951 roku - ulokowało się w nim Technikum Leśne, zajmując budynek do momentu oddania do użytku nowego gmachu szkolnego we wrześniu 1968 roku. W zwolnionych pomieszczeniach starej szkoły przez kilka lat mieścił się internat technikum. Następnie budynek rozebrano, a na jego miejscu w 1974 roku rozpoczęto budowę okazałego internatu dla uczniów Technikum Leśnego. Przekazany został on w użytkowanie w grudniu 1977 roku. Do 1979 roku przy internacie powstało również boisko do gier małych, szklarnia, oczyszczalnia ścieków i warsztaty do szkolenia uczniów.

  Po wojnie, w 1951 roku, w dawnej siedzibie Zarządu Apanażowego Puszczy Białowieskiej ulokowano Rejon Lasów Państwowych. Część pomieszczeń w gmachu przeznaczono na internat Technikum Leśnego. W 1957 roku Rejon LP przeniesiono do Domu Jegierskiego, znajdującego się przy wschodniej granicy Parku Pałacowego w Białowieży. Internat zajął wówczas cały budynek i funkcjonował w nim do momentu wybudowania nowego, własnego obiektu. W części zwolnionych pomieszczeń na kilka lat zainstalowała się biblioteka technikum, następnie gmach ten w 1990 roku zajął Zakład Ochrony Przyrody (obecnie – Zakład Lasów Naturalnych) Instytutu Badawczego Leśnictwa, który dotychczas miał swą siedzibę w Domu Marszałkowskim na terenie Parku Pałacowego.

 

Symboliczny cmentarz wojskowy upamiętniający żołnierzy niemieckich poległych podczas I wojny światowej

W latach pięćdziesiątych, w północno-zachodniej części parku, na miejscu po dawnych budynkach gospodarczych powstało boisko do gry w piłkę nożną.

  Nowy gmach Technikum Leśnego wybudowano w latach 1964-1968. Mieści on 24 klasopracownie, salę gimnastyczną, zaplecze administracyjne i gabinety dla nauczycieli. W tym samym okresie, w części południowej Parku, wybudowano dwa 4-rodzinne budynki mieszkalne dla nauczycieli, kotłownię centralnego ogrzewania, wykonano oświetlenie alej, dróg dojazdowych i obiektów szkolnych, które jednocześnie zostały ogrodzone. W 1971 roku obok dwóch budynków nauczycielskich zbudowano trzeci.

  Po przekazaniu do użytku nowego gmachu Technikum Leśnego, posadzono wokół niego w latach 1970-1971 około 2000 sztuk drzew i krzewów. Założono także ogródek botaniczny, a następnie alpinarium. W 1988 roku ogródek i alpinarium liczyły 700 gatunków roślin występujących zarówno w Puszczy Białowieskiej, jak i w innych regionach geograficznych.

  W listopadzie 1972 roku harcerze z Technikum Leśnego ukończyli budowę kortu tenisowego przy szkole.

Budynek Technikum Leśnego

  W 1976 roku Biuro Badań i Dokumentacji Zabytków w Białymstoku wykonało szczegółowy opis Parku Dyrekcyjnego, inwentaryzując jednocześnie występujące na jego terenie drzewa (65 gatunków i odmian) i krzewy (33 gatunki). Natomiast w 2000 roku Amelia Kawecka przeprowadziła szczegółową inwentaryzację drzew rosnących w Parku. Zidentyfikowała ona w terenie i oznaczyła 970 drzew o pierśnicach powyżej 10 centymetrów. Oznaczone drzewa reprezentują 52 gatunki i odmiany.

  W 1987 roku w części południowo-zachodniej Parku Dyrekcyjnego ukończono budowę dwóch 4-rodzinnych budynków mieszkalnych dwupoziomowych, przeznaczonych dla nauczycieli technikum.

  W 2008 roku na terenie parku odsłonięto tablicę pamiątkową inż. Tadeusza Mokrzyckiego – długoletniego dyrektora, nauczyciela i wychowawcy młodzieży Technikum Leśnego oraz pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego.

  Park Dyrekcyjny znajduje się na liście obiektów zabytkowych. Wpisany został na nią 18 grudnia 1986 roku przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Białymstoku (decyzja WKZ nr KI.WKZ-5340/14/86). Natomiast 29 grudnia 1986 roku na tej samej liście znalazło się 7 dawnych domów urzędniczych (decyzja WKZ nr KI.WKZ-5340/11/86). (oprac. Piotr Bajko)

Galeria