Dr Stanisław Borowski -jedna z najbarwniejszych postaci Białowieży II poł. XXw.

 Zoolog, przyrodnik, myśliwy, gawędziarz, przewodnik turystyczny PTTK. Urodził się 10 grudnia 1911 roku we wsi Łubin-Rudołty (pow. bielski).

    Kiedy miał 6 tygodni, jego ojciec – Kazimierz Borowski, wyemigrował do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, do Chicago. W wieku trzech lat, w 1914 roku (przed wybuchem I wojny światowej) wraz z matką Leonardą z domu Koweredej i jej rodzicami jako uciekinierzy (bieżeńcy) wyjechali do Rosji, za Ural. Trafili do miejscowości Kamyszłowa (gubernia jekaterynburska), w której spędzili 8 lat. Stanisław Borowski skończył w tym czasie 3-letnią szkołę rosyjską. W 1917 roku zaczęła się w Rosji rewolucja. Po zwycięstwie komunistów zapanował terror i okropny głód. Matka umarła w 1920 roku w Omsku, gdzie pojechała po mąkę i tam zachorowała na tyfus. Po długich staraniach Stanisław Borowski z dziadkami i innymi Polakami wrócili już do wolnej Polski. Było to w roku 1922. W 1924 roku ukończył 4-oddziałową szkołę powszechną i zdał egzamin do Properandy Nauczycielskiej w Bielsku Podlaskim.

   W 1926 roku rozpoczął naukę w seminarium nauczycielskim w Świsłoczy. Ponieważ przeważyło w nim zamiłowanie do przyrody, po ukończeniu drugiego kursu (1928 r.) przeniósł się do Państwowej Średniej Szkoły Rolniczo-Leśnej w Żyrowicach k. Słonima. Szkołę tę ukończył w 1931 roku, składając pomyślnie egzamin ogólny. W trakcie nauki pomagał Henrykowi Ederowi w zbiorach entomologicznych.   W lipcu 1931 roku rozpoczął pracę jako leśniczy w prywatnych lasach majątku Jastrzębl i Siedliszcze k. Baranowicz. Pracował tutaj do wybuchu wojny w 1939 roku. W tym czasie nadal zajmował się entomologią, pozostając w kontakcie z H. Ederem. We wrześniu 1933 roku złożył w Żyrowicach egzamin główny i uzyskał tytuł technika leśnego.

   W 1937 roku zawarł związek małżeński. Po wybuchu wojny w 1939 roku wraz z żoną i dzieckiem opuścił tereny zajęte przez Sowietów i powrócił do Łubina-Rudołty, gdzie do końca okupacji pracował na gospodarce. W tym okresie należał do Armii Krajowej, działał pod pseudonimem „Borsuk”. Po przejściu frontu, od 19 sierpnia 1944 roku wraz z żoną Stanisławą zaczął organizować szkołę podstawową w Rudzie k. Knyszyna, pracując następnie w niej jako nauczyciel i kierownik. W 1945 roku wyjechali do miejscowości Tołcze k. Białegostoku, gdzie również zorganizowali nauczanie podstawowe i podjęli pracę w charakterze nauczycieli.

Dr Stanisław Borowski podczas pracy

  W tym czasie odwiedził z dziećmi Puszczę Białowieską i po spotkaniu z kierownikiem białowieskiej stacji Instytutu Badawczego Leśnictwa, Janem Jerzym Karpińskim, podjął decyzję o zatrudnieniu się w Białowieży. 1 sierpnia 1946 roku został leśniczym Białowieskiego Parku Narodowego. J. J. Karpiński, po zorientowaniu się, że S. Borowski zna się na typologii leśnej i zajmuje się entomologią, przemianował go na młodszego asystenta ds. naukowych w IBL. We wrześniu 1946 roku S. Borowski założył siedem powierzchni badawczych w różnych zespołach leśnych, na których systematycznie były zbierane i konserwowane drobne ssaki i owady. Park zaczęli odwiedzać zaproszeni profesorowie wyższych uczelni. S. Borowski był wówczas jedynym fachowym pomocnikiem prof. Karpińskiego i musiał go zastępować w czasie jego nieobecności.

  W 1951 roku S. Borowski ukończył Wydział Leśny SGGW w Warszawie, uzyskując tytuł inżyniera leśnika. W IBL awansowano go na starszego asystenta. W 1958 roku ukończył zaocznie biologię na UMCS w Lublinie, otrzymując tytuł magistra zoologii. Z dniem 1 czerwca 1961 roku przeszedł do pracy na stanowisku adiunkta w Zakładzie Badania Ssaków. Pracował tutaj do 31 grudnia 1976 roku. Z początkiem 1977 roku przeszedł na emeryturę.

   Stopień doktora nauk leśnych uzyskał w 1964 roku na podstawie rozprawy o roli żuka leśnego w biocenozie Białowieskiego Parku Narodowego.

Dr Stanisław Borowski z córką Mirką na podwórku u pp. Pirożnikowych (1991 r.)

  Przeprowadził szereg badań naukowych, zarówno indywidualnie, jak i we współpracy z innymi badaczami. Współpracował m.in. z Janem J. Karpińskim i Augustem Dehnelem.

   Prowadził badania nad zmiennością sierści u ryjówek. Na uwagę zasługują również jego badania i spostrzeżenia z zakresu ornitologii i entomologii. Wspólnie z Simoną Kossak badał skład pokarmu jelenia, sarny i żubra oraz jego bazę pokarmową w Puszczy Białowieskiej, natomiast z Tijtze van Vure - wpływ ogryzania kory dębu i jesionu przez zwierzynę leśną na przyrosty tych drzew.

   Brał udział w opracowaniu monografii „Park Narodowy w Puszczy Białowieskiej” pod red. Janusza B. Falińskiego (1968). Samodzielnie opracował rozdział o ptakach, a wspólnie z Czesławem Okołowem rozdziały ogólnej charakterystyki fauny puszczy oraz o gadach, płazach, rybach i minogach.

   Opublikował około 40 artykułów naukowych (20 we współautorstwie).

   Po przejściu na emeryturę, nie zerwał kontaktu z nauką. Prowadził obserwacje przyrodnicze, najwięcej czasu poświęcając ptakom. Ukoronowaniem jego badań nad ptakami Białowieży jest monograficzne opracowanie, opublikowane we współautorstwie z C. Okołowem w „Acta Zoologica Cracoviensis” (Z. 3/1988).

  Ostatnią publikacją S. Borowskiego, która ukazała się 12 lat po jego śmierci, jest opracowanie pt. „Gady Reptilia, płazy Amphibia, ryby Pisces i krągłouste Cyclostomata zachodniej części Puszczy Białowieskiej” (Kielce 2006), oparte na unikalnym materiale zbieranym od 1946 roku do końca jego działalności naukowej. Materiał ten został opracowany i uzupełniony przez Andrzeja L. Ruprechta – współautora. Do opublikowania pracy przyczynił się prof. Jerzy L. Olszewski z Instytutu Geografii Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach.

Grób Stanisław Borowskiego i jego małżonki na białowieskim cmentarzu (2009r.)

  Dr S. Borowski był prekursorem ruchu ornitologicznego na Białostocczyźnie. Zarząd Główny Północnopodlaskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, w uznaniu zasług na polu szerzenia idei ochrony ptaków i przyrody, podjął na walnym zgromadzeniu w grudniu 1985 roku uchwałę o nadaniu S. Borowskiemu tytułu Honorowego Członka Towarzystwa.

   W latach 1958-1959 Stanisław Borowski wygłosił 18 gawęd na temat życia puszczy w I programie Polskiego Radio (w cyklu „Zielone kartki”). W ogóle, często występował przed publicznością z prelekcjami na tematy przyrodnicze. W 1970 roku opowiadał o Puszczy Białowieskiej w ramach prezentacji Ziemi Hajnowskiej w cyklu pt. „Cudze chwalicie...” w klubie Związków Zawodowych w Białymstoku.

   Uprawiał myślistwo – był członkiem Koła Łowieckiego „Puszcza” w Białowieży.

  Przez cały czas udzielał się społecznie. Był członkiem licznych organizacji społecznych i naukowych. Wyróżniony został odznaką 100-lecia zorganizowanej turystyki w Polsce oraz srebrną odznaką honorową PTTK za udział w przewodnictwie wycieczek ze znawstwem regionu białowieskiego. Posiadał także wiele innych odznaczeń, w tym Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

   Zmarł 22 maja 1994 roku w Lublinie, został pochowany w Białowieży. Był pierwszym miejscowym naukowcem, który spoczął na białowieskim cmentarzu. (oprac. Piotr Bajko)

Galeria