Fasada budynku - widok od zachodu (2006r.)
zbudowany	1904r.
projektant: Józef Iwanowicz Nosalewicz
Park Pałacowym (mapa interaktywna)
Warto zboaczyć: Dom Marszałkowski - największa galeria w Internecie

Dom Marszałkowski znajduje się na terenie Parku Pałacowego w Białowieży.  Zbudowany został nieco później, niż pozostałe obiekty wchodzące w skład tzw. osady pałacowej, bo dopiero w 1904 roku - razem z Domem Jegierskim, w którym obecnie mieści się m.in. poczta.

    Projektantem obu budynków był architekt Józef Iwanowicz Nosalewicz. Dom Marszałkowski zbudowany jest z czerwonej cegły na cokole z ciosów granitowych. W części zachodniej posiada trzy kondygnacje, w części wschodniej - dwie. W rzucie ma kształt litery „L”. Charakteryzuje się m.in. ciekawymi gzymsami, prostokątnymi płycinami z cegieł ułożonych ukośnie na sztorc czy facjatkami nakrytymi dwuspadowymi daszkami okapowymi z dekoracyjnie skrzyżowanymi belkami w szczytach. Dom Marszałkowski przeznaczony był dla służby dworskiej. Czasem się zatrzymywały w nim także osoby przyjeżdżające do Białowieży w celach turystycznych, naukowych bądź urzędowych.

    W czasie I wojny światowej umieszczono tutaj klub żołnierski. Tuż po wojnie w Domu Marszałkowskim na krótko zainstalował się przytułek dla dzieci, utrzymywany kosztem dobroczynności.

   W 1922 roku, z inicjatywy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, w Białowieży otwarto Państwową Szkołę Przemysłu Drzewnego. Była to szkoła typu rzemieślniczo-przemysłowego ze specjalnością stolarz budowlany. Zajęcia w niej odbywały się w budynku szkoły powszechnej, natomiast warsztaty urządzone zostały w suterenie Domu Marszałkowskiego (później zostały przeniesione do garażu). Do szkoły tej uczęszczało w pierwszym roku 14 uczniów z Białowieży, Teremisek i Pogorzelec. Kierownikiem placówki był inżynier budowy mostów Leon Abramowicz.

   W 1924 roku szkoła została przeniesiona do Hajnówki. Na jesieni 1930 roku w Domu Marszałkowskim zorganizowano Laboratorium Biologiczne, mające służyć opiece weterynaryjno-hodowlanej i pracom badawczym, związanym z żubrem. Organizatorem jednostki był dr Konrad Wróblewski. W 1933 roku zakres działalności laboratorium rozszerzono na ochronę zwierzyny łownej - powstała rozpoznawcza pracownia bakteriologiczno-łowiecka. Po wojnie placówka działała pod nazwą Stacji Rozpoznawczej Chorób Zwierzyny Łownej i podlegała Filii Instytutu Badawczego Leśnictwa w Białowieży. Zlikwidowano ją z dniem 31 grudnia 1951 roku.

"Dom Marszałkowski" (ok.1915r.)

   W okresie międzywojennym w Domu Marszałkowskim mieściły się także mieszkania prywatne pracowników Dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży. Mieszkały tu m.in. rodziny Gundłachów, Pągowskich i Sznajderów. Mieszkańcem Domu był także Stanisław Łuniewski, którego znamy przede wszystkim jako autora pięknych zdjęć przedstawiających przyrodę Puszczy Białowieskiej oraz obiekty białowieskie i przebieg odbywających się tutaj polowań reprezentacyjnych.

    W czasie okupacji niemieckiej działające w Domu Marszałkowskim laboratorium biologiczne zostało zamknięte, natomiast umieszczono tutaj Forschutzkommando. W marcu 1945 roku w Białowieży utworzono Filię Instytutu Badawczego. Powstała ona na bazie działającego tutaj od jesieni 1944 roku ośrodka naukowo-badawczego. Kierownictwo placówki objął Jan Jerzy Karpiński ,  ówczesny dyrektor Parku Narodowego. Filia na szereg lat związała się z Domem Marszałkowskim. Podlegały jej m.in. laboratoria biologiczne i bakteriologiczno-łowieckie.

   W 1950 roku w miejsce Filii utworzono Zakład Badania Lasów Pierwotnych IBL, przemianowany później na Pracownię Badania Lasów Pierwotnych IBL oraz Zakład Ochrony Przyrody IBL. Dzisiaj placówka ta nosi nazwę Zakład Lasów Naturalnych IBL. Dom Marszałkowski opuściła w 1990 roku, przenosząc się do gmachu b. Zarządu Puszczy Białowieskiej, a następnie Dyrekcji Lasów Państwowych na terenie Parku Dyrekcyjnego.

   W 1952 roku w dwóch-trzech pokojach Domu Marszałkowskiego prof. August Dehnel "zainstalował" stację swojej lubelskiej Katedry Anatomii Porównawczej UMCS, która w dwa lata później została przekształcona w Zakład Badania Ssaków PAN. Wraz z grupą swoich asystentów z UMCS w Lublinie - Ireną Bazan (Kubik), Stanisławem Borowskim, Jerzym Kubikiem, Zdzisławem Puckiem, Stanisławem Surdackim, Wacławem Wasilewskim i innymi, w porozumieniu z J. J. Karpińskim, zajął się opracowywaniem bogatych zbiorów ssaków IBL. Zakład, wyprowadzając się w czerwcu 1962 r. do własnej siedziby, zajmował już w Domu Marszałkowskim sześć pokojów. Pomieszczenia w suterenie natomiast były jeszcze przez długi czas zajmowane przez zbiory naukowe ZBS PAN.

   Fakt zwolnienia się pewnej części pomieszczeń w Domu Marszałkowskim w 1962 roku wykorzystała dyrekcja Białowieskiego Parku Narodowego i przeniosła tutaj swą siedzibę, w której pozostawała do wiosny 2002 roku. W 1952 roku, staraniem prof. Władysława Matuszkiewicza, swą siedzibę w Domu Marszałkowskim znalazła również obecna Białowieska Stacja Geobotaniczna, podległa początkowo Instytutowi Botaniki PAN w Krakowie, a od 1962 roku Uniwersytetowi Warszawskiemu. Pierwszymi stałymi pracownikami Stacji byli: Mieczysław J. Dąbrowski, Aleksander W. Sokołowski, Janusz B. Faliński (w latach 1962-2004 był kierownikiem Stacji). Po ukończeniu budowy własnej siedziby w sierpniu 1974 roku, Stacja Geobotaniczna opuściła Dom Marszałkowski. Tradycje naukowe obiektu kontynuuje utworzona z dniem 1 września 1988 roku Pracownia Naukowo-Badawcza Białowieskiego Parku Narodowego. Pierwszym kierownikiem Pracowni był dr inż. Czesław Okołów, późniejszy dyrektor BPN. Z dniem 1 stycznia 2004 roku kierownikiem Pracowni Naukowej została dr Renata Krzyściak-Kosińska. Przez piętnaście lat w Domu Marszałkowskim mieścił się Dział Wydawnictw Białowieskiego Parku Narodowego, powołany do życia w marcu 1990 roku. Na początku 2005 roku przeniósł się on do nowej siedziby na terenie Parku Pałacowego. Do 1995 roku dział ten posiadał własną poligrafię, która jednak została zlikwidowana ze względów oszczędnościowych. Z Działem Wydawnictw związana była także redakcja wydawanego od 1980 roku kwartalnika „Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody”, która opuściła Dom Marszałkowski w połowie 2005 roku. Warto też wspomnieć, że w 1991 roku Dział Wydawnictw BPN zaczął wydawać kwartalnik „Parki Narodowe”. Po ukazaniu się dwóch numerów, redakcja czasopisma została przejęta przez Krajowy Zarząd Parków Narodowych.

   W 1991 roku do Domu Marszałkowskiego przeniesiona została biblioteka naukowa BPN. Do tego czasu mieściła się ona w bramie pałacowej, do której przywędrowała w 1983 roku z piwnic Muzeum Przyrodniczo-Leśnego BPN. Niewątpliwy urok Domu Marszałkowskiego sprawił, że w marcu 1975 roku Jacek Korcelli postanowił zrealizować na brukowanym podjeździe pod budynek niektóre ujęcia do telewizyjnego filmu fabularnego pt. „Domy z deszczu” w reżyserii Ryszarda Bera. W roli głównej w tym filmie wystąpił Władysław Kowalski.

  Decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Białymstoku z dnia 20 października 1981 roku, Dom Marszałkowski został wpisany do rejestru zabytków województwa białostockiego. W listopadzie 2000 roku wszystkie cztery wejścia do budynku otrzymały stylowe daszki.

   Po przeniesieniu się dyrekcji BPN do nowego budynku na wiosnę 2002 roku, powędrowały za nią kolejno: księgowość, dział gospodarczy i budowlany, a na końcu - w połowie 2005 roku - kasa. W budynku pozostały: na piętrze - Pracownia Naukowa, biblioteka, redakcja „Księgi Rodowodowej Żubrów” (do marca 2008 r.), na parterze - kancelarie Ośrodka Hodowli Żubrów i obwodów ochronnych Sierchanowo i Dziedzinka , komórka ds. bhp i ochrony przeciwpożarowej, zakładowe archiwum oraz w suterenie - magazyn. W zachodniej części Domu Marszałkowskiego nadal mieszczą się mieszkania służbowe pracowników BPN. Wcześniej mieszkali tutaj m.in. kierownicy białowieskich placówek naukowych - profesorowie Janusz B. Faliński i Aleksander W. Sokołowski, dr Stanisław Borowski, dyrektorzy BPN - Stanisław Kujawiak, Józef Popiel, kierownik Działu Wydawnictw BPN - Andrzej Antczak oraz znana białowieska przewodniczka i działaczka PTTK - Barbara Ewa Wysmułek. (oprac. Piotr Bajko, zdjęcia: Małgorzata Karczewska, Stormbringer, Tomasz Niechoda)

Galeria